Sérstaða svæða og þýðing hennar í byggðastefnu | Territorial Specificity and its Significance in Regional Development Policy

Áherslur í byggðastefnu hafa undanfarið verið að breytast úr því að styðja við einstakar atvinnugreinar yfir á það að styðja við svæði og aðstoða þau við að aðlagast þeim samfélagslegum breytingum sem orðið hafa í kjölfar hnattvæðingar. Með áherslu á svæði frekar en atvinnugeira hefur fjölbreytni svæða fengið aukna athygli. Þessi fjölbreytni í eiginleikum og þróun svæða hefur svo leitt til þess að greining á sérstöðu þeirra sé mikilvæg fyrir stefnumótun. Markmiðið með þessu verkefni er að leggja fram fræðilega skilgreiningu á hugtakinu „sérstaða svæða“. Tekið verður mið af tveimur byggðaþróunarverkefnum þar sem sérstaða svæða var lykilhugtak. Einnig verður unnið markvisst með hugtakið og sérstaða Skagafjarðar verður tekin sérstaklega fyrir í því samhengi. Fyrir þann hluta verkefnisins voru tekin hálfstýrð viðtöl við valda aðila á svæðinu. Niðurstöður sýna að sjálfsmynd svæða skiptir miklu máli þegar kemur að því að greina sérstöðu. Þá er einnig mikilvægt að heimamenn geti tengt sig við svæðisbundna einingu þar sem hlutverk þeirra í stefnumótun verður sífellt meira. Komist var að þeirri niðurstöðu að sérstaða svæða sé eftirsóknarverður eiginleiki svæðis sem hægt er að nýta til þróunar þess og þar með auka samkeppnishæfni heildarinnar. Þessi eiginleiki byggir á staðbundnum þáttum menningar, atvinnulífs, náttúru og/eða þekkingar og hefur þróast með heimamönnum í einhvern tíma. Við greiningu á sérstöðu er samþætting grastrótarnálgunar og ofan-stýrðrar nálgunar nauðsynleg til þess að sérstaðan sé staðbundin en miði jafnframt að stærra samhengi. Lykilorð: sérstaða svæða, útræn byggðastefna, innræn byggðastefna, ofan-stýrð nálgun, grasrótarnálgun, Skagafjörður.

Emphasis in regional development policies has been shifting from supporting individual sectors into the support of regions and assisting them to adapt to societal changes that have occurred in the wake of globalization. Focusing on regions rather than sectors, increased attention has been paid to territorial diversity. This diversity of characteristics and development of individual areas has further increased the importance of the identification of regional/territorial specificities in policy making. The aim of this project is to provide a theoretical definition of territorial specificity. It is partly based on two regional development projects in which regional/territorial specificity was a key concept. The concept is also used systematically and the specificity of Skagafjordur is especially addressed in that context. Regarding this part of the project, semi-structured interviews were conducted with local representatives that were specially chosen. Results show that regional identity is an important factor when it comes to identify regional/territorial specificity. It is also important that locals can connect themselves to a territorial unit as their role in policymaking is becoming increasingly bigger. The conclusion was that territorial specificity is a desirable characteristic of an area that can be exploited in regional development and thereby increasing the competitiveness of the whole. This characteristic is based on local factors of culture, economy, nature and/or knowledge, and has evolved with locals for some time. In identifying territorial specificity, integration of bottom-up and top-down approaches is important so that the specificity identified is based on local characteristics but also targets the wider context. Key words: territorial specificity, exogenous development policy, endogenous development policy, top-down approach, bottom-up approach, Skagafjordur.