Tendencje na rynku soi i rzepaku na świecie i w Polsce w latach 2001-2020

The aim of the study was to assess the dominant changes in production and foreign trade, of the largest producers, exporters and importers of soybean and rapeseed and their products in the world and in Poland in the years 2001-2020. The literature on the subject lacks studies defining trends in the main producers, exporters and importers. Soybean production tended to increase by 3.9% per year. Brazil, the USA and Argentina dominate the production of soybeans and exports. China and the EU-27 dominate imports. The production of soybean oil and the trade turnover showed an upward trend, and its large producers were: China, the USA, Brazil and Argentina. The largest oil exporter is Argentina, and the importer is India. The exports of soybean meal are dominated by: Argentina, Brazil and the USA, and the largest importer is the EU-27. In Poland, the main source of supply of soybeans, oil and meal is import. The negative balances of foreign trade in these products are deepening. Imports of soybean meal are growing at the largest scale, allowing almost 60% to supplement the domestic shortages of plant-based high-protein raw materials. The production of rapeseed in the world grew at the rate of 4% annually. Canada, EU-27, China and India have the dominant share in world production. Canada and the EU-27 dominate the export of seeds. The largest importer of rapeseed is the EU-27. The major exporters of rapeseed meal are: EU-27 and Canada, and importers: EU-27 and the USA. Large producers of rapeseed oil are: EU-27, Canada, China, India, and exporters: Canada and EU-27. Large importers of rapeseed oil are: EU-27, China and the USA. In Poland, rapeseed production grew by 5.5% annually. Trade turnover in seeds, oil and rapeseed meal is growing. The positive balance of foreign trade in meal is improving, the positive balances of seeds and oil, which have been negative in recent years, deteriorate. / Synopsis. Celem opracowania była ocena dominujących zmian w produkcji i handlu zagranicznym u największych producentów, eksporterów i importerów soi i rzepaku oraz ich produktów na świecie i w Polsce w latach 2001-2020. W literaturze przedmiotu brakuje badań określających tendencje występujące u głównych producentów, eksporterów i importerów. Produkcja soi charakteryzowała się tendencją wzrostową w tempie 3,9% rocznie. W produkcji nasion soi i eksporcie dominują Brazylia, USA i Argentyna. W imporcie dominują Chiny i UE-27. Produkcja oleju sojowego i obroty handlowe cechowały się tendencjami wzrostowymi, a dużymi jego wytwórcami były: Chiny, USA, Brazylia i Argentyna. Największym eksporterem oleju jest Argentyna, a importerem Indie. W eksporcie śruty sojowej dominują: Argentyna, Brazylia i USA, a największym importerem jest UE-27.W Polsce głównym źródłem podaży nasion soi, oleju i śruty jest import. Pogłębiają się ujemne salda handlu zagranicznego tymi produktami. W największej skali rośnie import śruty sojowej, pozwalający w prawie 60% uzupełnić krajowe niedobory roślinnych surowców wysokobiałkowych. Produkcja rzepaku na świecie rosła w tempie 4% rocznie. Dominujący udział w światowej produkcji mają: Kanada, UE-27, Chiny i Indie. W eksporcie nasion dominują: Kanada i UE-27. Największym importerem rzepaku jest UE-27. Dużymi eksporterami śruty rzepakowej są: UE-27 i Kanada, a importerami:UE-27 i USA. Dużymi producentami oleju rzepakowego są: UE-27, Kanada, Chiny, Indie, a eksporterami: Kanada i UE-27.Dużymi importerami oleju rzepakowego są: UE-27, Chiny i USA.W Polsce produkcja rzepaku rosła w tempie 5,5% rocznie. Rosną obroty handlowe nasionami, olejem i śrutą rzepakową. Poprawia się dodatnie saldo handlu zagranicznego śrutą, pogarszają się dodatnie salda nasionami i olejem, które w ostatnich latach były ujemne.