PHENOTYPES OF APIS MELLIFERA DRONES IN APIARIES OF THE NORTHERN FOREST-STEPPE ZONE OF THE REPUBLIC OF BASHKORTOSTAN | БАШҚҰРТСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ СОЛТҮСТІК ОРМАНДЫ-ДАЛА АЙМАҒЫНЫҢ ОМАРТАЛАРЫНДАҒЫ APIS MELLIFERA АТАЛЫҚ АРАЛАРЫНЫҢ ФЕНОТИПТЕРІ | ФЕНОТИПЫ ТРУТНЕЙ APIS MELLIFERA НА ПАСЕКАХ СЕВЕРНОЙ ЛЕСОСТЕПНОЙ ЗОНЫ РЕСПУБЛИКИ БАШКОРТОСТАН

English. Intraspecific hybridization of the honey bee leads to the gradual disappearance of the local populations,which contributes to the loss of the unique genetic combinations formed by natural selection over along period of time. According to the experts, honey bee species is divided into the 27 subspecies. Meanwhile,a subspecies of the dark forest bee, i.e. an autochthonous taxonomic group for the central and northern regionsof Russia (Apis mellifera mellifera L.), is evolutionarily formed and ecologically adapted to the inhabiting inthe continental climate with long cold winters in Northern Europe.Detailed studies on the phenotypic structure of honeybee drones in apiaries of the northern forest-steppezone of the Republic of Bashkortostan revealed the presence of three types of phenotypes: O - dark cuticle(brown-coffee), Is - a wide saddle-shaped stripe (black - smoky), 2R - two yellow rings on the cuticle(brown-coffee). At the same time, all identified morphotypes (O, Is, 2R) were characterized by the presenceof the hair color on the abdomen corresponding to the standard of bees of the Central Russian subspecies(Apis mellifera mellifera). Taking into account the fact that taxonomically “pure” drones proceed from purebredqueen bees, we can note the presence of the purebred queen bees in colony of bees in this territory. Thissituation indicates the preservation of the biological potential of the honey bee population in the northernforest-steppe zone of the Republic of Bashkortostan. The recorded fluctuations of the occurrence of drone phenotypesof the Central Russian subspecies are indicators of the processes of import of biological material, bothto the apiaries, and possibly by the nomadic apiaries. Considering the fact that the impact of drones amonghoney bees is three times more than the physiological impact of the queen, according to scientists, the use ofideas about the leading role of drones in the breeding of bees speeds up the breeding process, allows to extendthe genofond of the best bee colonies for four generations to all the apiary families.

Kazakh. Бал арасын түрішілік будандастыру жергілікті популяциялардың біртіндеп жойылуы-на әкеледі, бұл ұзақ уақыт бойына табиғи сұрыптау нәтижесінде пайда болған ерекше генетикалықкомбинациялардың жоғалуына ықпал етеді. Мамандардың айтуынша, бал арасының түрі 27 түршегебөлінеді. Бұл ретте Солтүстік Еуропаның ұзақ суық қысымен континенталды климат жағдайларын-да тіршілік етуге эволюциялық тұрғыдан қалыптасқан және экологиялық тұрғыдан бейімделген қараорман арасының түршелері, яғни Ресейдің орталық және солтүстік өңірлеріне арналған автохтондытаксономиялық топ (Apis mellifera mellifera L.) болып табылады.Бал араларының аталық араларының фенотиптік құрылымы туралы егжей-тегжейлі зерттеулерБашқұртстан Республикасының Солтүстік орманды-дала аймағының омарталарында фенотиптердіңүш түрінің болуын анықтады: O – қара сірқабық (қоңыр - кофелік), Is - кең ершік тәрізді (қара-түтінді),2R-сірқабықта сары екі сақина (қоңыр-кофелі). Сонымен қатар, барлық анықталған морфотиптер (O, Is,2R) орталық орыс түршелерінің аралар стандартына (Apis mellifera mellifera) сәйкес келетін іште түк-тердің түсінің болуымен сипатталды. Таксономиялық «таза» аталық аралар таза тұқымды аналық ара-лардан дамитынын ескере отырып, осы аймақта отбасыларда таза тұқымды аналық аралардың болуынатап өтуге болады. Бұл жағдай Башқұртстан Республикасының Солтүстік орманды-дала аймағындағыбал аралары популяциясының биологиялық әлеуетінің сақталуын көрсетеді. Орталық орыс түрше-лерінің аталық аралырының фенотиптерінің пайда болуының тіркелген ауытқулары биологиялық ма-82Bulletin the National academy of sciences of the Republic of Kazakhstanтериалды тікелей омартаға әкелу процестерінің көрсеткіштері және омарталардың көшу процестеріболып табылады. Бал араларында аталық аралардың әсер ету үлесі жатырдың биогенетикалық әсеріненүш есе көп екенін ескере отырып, ғалымдардың пікірінше, аталық аралардың ара өсірудегі жетекшірөлі туралы идеяны қолдану селекциялық және асылдандыру процесін тездетеді, төрт ұрпақ ішінде еңжақсы отбасылардың генофондын барлық отбасыларға таратуға мүмкіндік береді.

Russian. Внутривидовая гибридизация медоносной пчелы приводит к постепенному исчезнове-нию локальных популяций, что способствует потере уникальных генетических комбинаций, сформи-рованных путем естественного отбора в течение длительного периода времени. По сведениям специа-листов, вид «медоносная пчела» подразделяется на 27 подвидов. При этом эволюционно сформирован-ный и экологически адаптированный к обитанию в условиях континентального климата с длительнымихолодными зимами Северной Европы является подвид темной лесной пчелы, т.е. автохтонная таксоно-мическая группа для центральных и северных регионов России (Apis mellifera mellifera L.).Подробные исследования по фенотипической структуре трутней медоносных пчел на пасеках се-верной лесостепной зоны Республики Башкортостан выявили наличие трех типов фенотипов: O – тем-ная кутикула (коричневая – кофейная), Is – широкая седловидная полоса (черная – дымная), 2R – накутикуле желтые два кольца (коричневая – кофейная). При этом все идентифицированные морфотипы(O, Is, 2R) характеризовались наличием окраски волосков на брюшке соответствующей стандарту пчелсреднерусского подвида (Apis mellifera mellifera). С учетом того, что таксономически «чистые» трутниразвиваются из чистопородных пчелиных маток, мы можем отметить, наличие на данной территориичистопородных пчелиных маток в семьях. Данная ситуация говорит о сохранности биологическогопотенциала популяции медоносной пчелы в северной лесостепной зоне Республики Башкортостан.Зарегистрированные колебания встречаемости фенотипов трутней среднерусского подвида, являютсяпоказателями процессов завоза биологического материала как непосредственно на пасеки, так и, воз-можно, процессами кочевок пасек.