Fluvial forms and processes in natural and engineered riverbeds: geotouristic potential of mountain river valleys (geofluvioturism) – examples of Zubrzyca, Syhlec and Lipnica Streams in the Polish Orava (Danube basin)

Polish. Cel pracy: W artykule zaprezentowano procesy i formy geomorfologiczne występujące w korytach górskich potoków, które mogą być atrakcyjne dla turystów zainteresowanych geoturystyką. Autorzy skoncentrowali się na opisie procesów erozji i akumulacji rzecznej, powstałych za ich pośrednictwem form terenu w dolinie oraz ich ukazaniu w kontekście lokalizacji potencjalnych geostanowisk. W pracy zaproponowano nową nazwę dla tego typu geoturystyki: geofluwioturystyka. Omawiane formy i procesy fluwialne ukazane zostały na przykładzie trzech potoków płynących niemal równolegle względem siebie. Różnią się one jednak miedzy sobą stopniem antropopresji. Taki dobór cieków pozwala ukazać formy i procesy geomorfologii fluwialnej w dolinie cieków o naturalnie ukształtowanym korycie oraz zabudowanym szeregiem obiektów hydrotechnicznych. Materiał i metody: Praca oparta została na badaniach terenowych. Pierwszym krokiem była obserwacja procesów i form fluwialnych w korytach Zubrzycy, Syhlca i Lipnicy. Następnie skartowano analizowane łożyska cieków wodnych i obserwowane w ich obrębie formy i procesy rzeczne. W terenie wykonano też pomiary hydrodynamiczne przy użyciu młynka elektromagnetycznego Valleport Model 801 Flat EM Flow Meter. Ponadto, w celu określania uziarnienia materiału dennego zalęgającego w korycie cieku można zastosować metodę Wolmana (1954), która polega na poborze 100 ziaren otoczaków w linii prostej i obmierzeniu ich długości, szerokości i wysokości. Metodyka ta służyła autorom do pełniejszego poznania przepływu wody w korytach badanych potoków. Wyniki i wnioski: Procesy fluwialne i powstałe dzięki nim formy terenu mogą zainteresować turystów, którzy chcą poznać dany region. Wykorzystanie takich geomorfologicznych geostanowisk wymaga jednak odpowiedniego zagospodarowania turystycznego. Początkowo może ono ograniczać się do postawienia tablic informacyjnych przy obiektach, wyznaczenia ścieżki dojścia do geostanowiska czy wytyczenia szlaku turystycznego. Takie przedsięwzięcia można też podjąć na Polskiej Orawie w sąsiedztwie potoków Zubrzyca, Syhlec i Lipnica.

English. Aim of the study: In the paper, geomorphological processes and forms investigated in mountain channel streams are presented, which may be attractive for tourists who are interested in Geotourism. The authors focused on the description of river erosion and accumulation in the context of potential geo-sites. Fluvial processes and forms were showed in three streams channels in Orava region. The streams are parallel to each other in their catchments. The analyzed streams are different in the sense of an anthropopression which had place in their catchments. It allowed showing the processes of fluvial geomorphological processes in stream valley with are natural or artificial changed with hydraulic structures. Material and methods: The paper was based on field research. The first step was to observe fluvial processes and forms in the Zubrzyca, Syhlec and Lipnica streams. Then the analysed watercourse bearings and river forms and processes observed within them were mated. Results and conclusions: Fluvial processes and the resulting forms of terrain may interest tourists who want to get to know a given region. However, the use of such geomorphological geosites requires appropriate tourist development. Initially, it may be limited to placing information boards next to the objects, marking the path to the geo-stand or marking a tourist trail. Such projects can also be undertaken in the Polish Orava in the vicinity of the streams Zubrzyca, Syhlec and Lipnica.

Polish. erozja, Orawa, akumulacja, geomorfologia fluwialna, geofluwioturystyka

English. accumulation, erosion, fluvial geomorphology, Orava, geofluviotourism

40

71-85

4