Selection parameters in breeding on the new wheat cultivars in the aspect of functional food production | Parametry selekcyjne w hodowli nowych odmian pszenicy w aspekcie produkcji żywności funkcjonalnej

English. Wheat grain, a principal bread cereal in the world, represents a substantial source of dietary fiber and antioxidants in the modern human diet. A recent systematic increase in consumer attention paid to functional food, being an important element in preventing and treatment of civilization diseases, is observed in Poland. This points to a need for the breeding of new wheat cultivars recommended for functional food production. Grains of 46 winter wheat lines were evaluated with respect to their water extract viscosity, total phenolics content and the amount and composition of dietary fiber. A small number of lines were characterized by high grain extract viscosity, a primary factor that controls, among others, a decrease in glucose and cholesterol levels after consumption of cereal-based products. The grain extract viscosity was positively correlated with soluble arabinoxylan content. However, in many cases, high extract viscosity genotypes had markedly lower content of these polysaccharides, indicating paramount importance of their structural characteristics for viscosity level. Especially significant is the length of polysaccharide chain (molecular weight) that was assessed indirectly as grain extract viscosity per unit mass of arabinoxylans. Amongst wheat lines studied, only two of them exhibited both high grain extract viscosity and high concentration of phenolic compounds. Genotypes, combing high viscous potential with high  antioxidant capacity as well as increased share of soluble dietary fiber polysaccharides, should represent the starting material for the breeding of new wheat cultivars designed for production of functional food.

Polish. Ziarno pszenicy, podstawowego zboża chlebowego na świecie, jest ważnym źródłem błonnika pokarmowego i przeciwutleniaczy w diecie współczesnego człowieka. Systematyczny wzrost zainteresowania konsumentów żywnością funkcjonalną w Polsce, która może być istotnym elementem profilaktyki i leczenia chorób cywilizacyjnych, zwraca uwagę na potrzebę hodowli polskich odmian pszenicy rekomendowanych do produkcji takiej żywności. Ziarno 46 linii pszenicy ozimej zostało ocenione pod względem lepkości ekstraktu wodnego, zawartości substancji fenolowych oraz ilości i składu błonnika pokarmowego. Stwierdzono niewielką grupę genotypów, które charakteryzowały się wysoką lepkością ekstraktu ziarna, podstawowego parametru warunkującego, miedzy innymi, spadek poziomu glukozy i cholesterolu we krwi po spożyciu produktów zbożowych. Wykazano dodatnią korelację pomiędzy lepkością ekstraktu ziarna a zawartością arabinoksylanów rozpuszczalnych. Jakkolwiek w wielu przypadkach obserwowano wysoką lepkość ekstraktu ziarna przy niskiej koncentracji arabinoksylanów w ekstrakcie, co wskazywało na nadrzędne znaczenie cech strukturalnych tych polisacharydów w odniesieniu do poziomu lepkości. Szczególne istotna jest długość łańcucha polisacharydowego (masa cząsteczkowa), którą szacowano pośrednio jako lepkość ekstraktu ziarna przypadającą na jednostkę masy arabinoksylanów rozpuszczalnych. Spośród ocenianych form pszenicy tylko dwie z nich wykazywały wysoką lepkość ekstraktu ziarna oraz wysoką koncentrację związków fenolowych. Genotypy, które łączą w sobie wysoki potencjał lepki i przeciwutleniający oraz charakteryzują się zwiększonym udziałem rozpuszczalnych polisacharydów błonnika pokarmowego, powinny stanowić punkt wyjścia do hodowli nowych odmian pszenicy przeznaczonych do produkcji żywności funkcjonalnej.