EVALUATION OF SPRING BARLEY VARIETIES BY ECONOMIC VALUE IN THE CONDITIONS OF ALMATY REGION | АЛМАТЫ ОБЛЫСЫ ЖАҒДАЙЫНДА ЖАЗДЫҚ АРПА СОРТҮЛГІЛЕРІН ШАРУАШЫЛЫҚ ҚҰНДЫ БЕЛГІЛЕРІ БОЙЫНША БАҒАЛАУ | ОЦЕНКА СОРТОВ ЯРОВОГО ЯЧМЕНЯ ПО ХОЗЯЙСТВЕННОЙ ЦЕННОСТИ В УСЛОВИЯХ АЛМАТИНСКОЙ ОБЛАСТИ

English. Agricultural areas located in the southeastern part of the country have a high potential for grain production due to sufficient moisture. However, due to insufficient study of agricultural practices, barley yields in this region remain unstable and do not fully meet modern requirements. The soil and climatic conditions of the Republic of Kazakhstan are favorable for the development of agriculture and livestock farming. The total area of ​​agricultural land is 16,785.2 thousand hectares, of which 13,208.7 thousand hectares are occupied by grain crops. Barley crops in the country occupy about 2 million hectares, with more than 10% being winter varieties and the rest being spring varieties. Due to its geographical location, Kazakhstan is distinguished by a variety of climatic and soil conditions. One of the most important scientific tasks is the selection of varieties and samples that meet the requirements for the intended use of barley grain, taking into account climatic conditions. In our country, the demand for raw materials for the production of compound feed and the brewing industry is growing every year. To meet this demand, the selection of barley varieties remains relevant, primarily for feed purposes and brewing. Experimental studies conducted in 2022-2023 were implemented within the framework of the state program "Kazakhstan program for personnel training, selection of barley varieties for cultivation for feed purposes on dry lands" (No. 0106РК00700). The main objective of the research is to select high-yielding and high-quality initial samples from barley breeding material. An analysis of the adaptation of breeding samples to local climatic conditions and their economic value in the Almaty region was conducted. The overall breeding ability and productivity indicators of the selected samples were assessed. The Saule variety was used as a control.

Kazakh. Еліміздің оңтүстік-шығысындағы ылғалы жеткілікті тәлімі аймақтарында орналасқан Алматы облысының астық өндіру мүмкіндіктері айтарлықтай жоғары. Алайда агротехникалық әдістердің жеткіліксіз зерттелуі салдарынан бұл аймақтағы арпа өнімділігі тұрақсыздыққа ұшырап, қазіргі талаптарға толық сәйкес келмей отыр. Қазақстан Республикасының жер және климаттық жағдайлары егіншілік пен мал шаруашылығын дамытуға қолайлы. Ауыл шаруашылығының жалпы егістік көлемі 16 785,2 мың га құраса, оның ішінде астық тұқымдас дақылдар 13 208,7 мың га алқапқа себіледі. Елімізде арпа дақылының егіс көлемі шамамен 2,0 млн гектарды құрайды. Оның 10%-дан астамына күздік арпа сорттары, ал қалғанына жаздық арпа сорттары егіледі. Қазақстан Республикасы географиялық орналасуына байланысты әртүрлі климаттық және топырақ ерекшеліктерімен сипатталады. Климаттық жағдайларға сәйкес, арпа дәнінің пайдалану бағытына қойылатын талаптарға сай келетін сорттар мен үлгілерді сұрыптау- маңызды ғылыми міндеттердің бірі. Елімізде құрама жем өндірісі мен сыра өнеркәсібіне арналған шикізатқа деген сұраныс жыл сайын артып келеді. Бұл сұранысты қамтамасыз ету үшін, негізінен, жемдік және сыра өндірісіне арналған арпа сорттарын іріктеу өзекті мәселе болып табылады. 2022–2023 жылдары жүргізілген тәжірибелік зерттеулер №0106РК00700 мемлекеттік тіркеу нөмірімен "Қазақстанның тәлімі, суарылмайтын жер егістіктеріне арпаның жемдік бағыттағы сорттарының өнімділігін сұрыптау" бағдарламасы аясында жүзеге асырылды Зерттеудің негізгі мақсаты – арпаның селекциялық материалдары арасынан өнімділігі мен сапасы жоғары бастапқы үлгілерді сұрыптау. Алматы облысының тәлімі жер жағдайында арпаның селекциялық үлгілерінің жергілікті климатқа бейімділігі мен олардың шаруашылықтық құндылығы зерттелді. Сұрыптап алынған бастапқы үлгілердің жалпы селекциялық қабілеттілігі мен өнімділік көрсеткіштері бағаланды. Зерттеуде бақылау сорты ретінде Сауле сорты қолданылды.

Russian. Сельскохозяйственные районы, расположенные в юго-восточной части страны, обладают высоким потенциалом производства зерна благодаря достаточному увлажнению. Однако из-за недостаточной изученности агротехнических приемов урожайность ячменя в этом регионе остается нестабильной и не полностью соответствует современным требованиям. Почвенно-климатические условия Республики Казахстан благоприятны для развития сельского хозяйства и животноводства. Общая площадь сельскохозяйственных угодий составляет 16 785,2 тыс. га, из которых 13 208,7 тыс. га заняты зерновыми культурами. Посевы ячменя в стране занимают около 2 млн га, при этом более 10% приходится на озимые сорта, а остальная часть — на яровые. Благодаря своему географическому положению Казахстан отличается разнообразием климатических и почвенных условий. Одной из важнейших научных задач является подбор сортов и образцов, соответствующих требованиям целевого использования зерна ячменя с учетом климатических условий. В нашей стране ежегодно растет потребность в сырье для производства комбикормов и пивоваренной промышленности. Для удовлетворения этого спроса актуальной остается селекция сортов ячменя, преимущественно для кормовых целей и пивоварения. Экспериментальные исследования, проводившиеся в 2022–2023 годах, реализовывались в рамках государственной программы «Казахстанская программа подготовки кадров, селекция сортов ячменя для возделывания на кормовые цели на богарных землях» (№ 0106РК00700). Основная цель исследований- отбор высокоурожайных и качественных исходных образцов из селекционного материала ячменя. Проведен анализ адаптации селекционных образцов к местным климатическим условиям и их хозяйственной ценности в Алматинской области. Оценены общая селекционная способность и показатели продуктивности отобранных образцов. В качестве контрольного использовался сорт Сауле.