Научное обоснование применения регуляторов роста в системе интенсивных технологий возделывания зерновых культур и рапса озимого в Беларуси: автореферат диссертации на соискание ученой степени доктора сельскохозяйственных наук по специальности 06.01.09 – растениеводство | Scientific substantiation of the use of growth regulators in the system of intensive technologies for cereals and winter rape cultivation in Belarus: author's abstract of dissertation for the degree of Doctor of Agricultural Sciences in specialty 06.01.09 – plant growing | Авуковае абгрунтаванне прымянення рэгулятараў росту ў сістэме інтэнсіўных тэхналогій вырошчвання збожжавых культур і рапсу азімага ў Беларусі: аўтарэферат дысертацыі на суісканне вучонай ступені доктара сельскагаспадарчых навук па спецыяльнасці 06.01.09 – раслінаводства

Russian. Цель работы – научно обосновать применение регуляторов роста в системе интенсивных технологий возделывания ячменя ярового (Hordeum), пшеницы озимой (Triticum) и рапса озимого (Brassica napus) для формирования морфо-анатомических свойств растений, обеспечивающих рост устойчивости к абиотическим факторам среды и повышение реализации потенциала их продуктивности в условиях Беларуси. Исследования проводили в соответствии с общепринятыми методиками в полевых, лабораторных опытах и в контролируемых условиях фитотронно-тепличного комплекса. Результаты экспериментов подвергались статистическому анализу. Впервые в условиях Беларуси разработаны и предложены производству научно обоснованные приемы применения регуляторов роста с различными механизмами действия для повышения устойчивости к полеганию ячменя ярового и пшеницы озимой. Определена зависимость полегания посевов от метеорологических условий и густоты формирующегося ценоза. Разработана шкала прогноза полегания ячменя ярового. Усовершенствованна комплексная методика анализа эндогенных фитогормонов гиббереллина (ГК3) и ауксина (3-ИУК) в одной навеске растительного материала ячменя ярового и установлена взаимосвязь их содержания в растениях в период вегетации. Установлено влияние морфорегуляторов, относящихся к разным группам химических соединений, на рост и развитие рапса озимого различных по морфотипу и интенсивности роста сорта и гибридов в осенний период. Результаты исследований включены в отраслевые регламенты возделывания ячменя ярового и пшеницы озимой на продовольственные цели. Разработанные методические указания использовать при проведении государственных регистрационных испытаний регуляторов роста растений на посевах зерновых культур и рапса. Теоретические и практические результаты применять при проведении лабораторных и полевых исследований в научно-исследовательских учреждениях НАН Беларуси.

English. Goal of research – to substantiate the application of growth regulators in the system of intensive technologies for cultivation of spring barley (Hordeum), winter wheat (Triticum) and winter rape (Brassica napus) to form morphological and anatomic properties of plants ensuring the growth of resistance to abiotic factors and increase of productive capacity under the conditions of Belarus. The research was carried out in compliance with common methods of conducting field and laboratory experiments and in a greenhouse under controlled conditions. The results were statistically analyzed. Scientifically substantiated methods of using growth regulators with different action mechanisms are newly developed and introduced to production to increase the resistance of spring barley and winter wheat to lodging. The dependence of crop lodging on meteorological conditions and density of the forming cenosis is identified. The forecast scale for spring barley lodging is created. A comprehensive method for analyzing endogenous phytohormones gibberellin (GA3) and auxin (3-IAA) in one sample of the spring barley plant is improved and the interrelation between their content in plants during the vegetation period is established. The effect of different morphoregulators on the growth and development of winter rape varieties and hybrids in autumn, which differ in morphotype and growth intensity, is established. The findings are included in the guidelines for cultivation of spring barley and winter wheat for food. The developed guidelines should be used when conducting state registration tests of plant growth regulators on cereals and rape. The theoretical and practical findings should be used when conducting laboratory and field studies in research institutions of the National Academy of Sciences of Belarus.

Belarusian. Мэта даследаванняў – навукова абгрунтаваць прымяненне рэгулятараў росту ў сістэме інтэнсіўных тэхналогій вырошчвання ячменю яравога (Hordeum), пшаніцы азімай (Triticum) і рапсу (Brassica napus) азімага для фарміравання морфа-анатамічных уласцівасцяў раслін, якія забяспечваюць рост устойлівасці да абіятычных фактараў асяроддзя і павышэнне рэалізацыі патэнцыялу іх прадуктыўнасці ва ўмовах Беларусi. Даследаванні праводзілі ў адпаведнасці з агульнапрынятымі методыкамі ў палявых і лабараторных досведах і ў кантраляваных умовах фітатронна-цяплічнага комплексу. Вынікі эксперыментаў падвяргаліся статыстычнаму аналізу. Упершыню ва ўмовах Беларусі распрацаваны і прапанаваны вытворчасці навукова абгрунтаваныя прыёмы прымянення рэгулятараў росту з рознымі механізмамі дзеяння для павышэння ўстойлівасці да палягання ячменю яравога і пшаніцы азімай. Вызначана залежнасць палягання пасеваў ад метэаралагічных умоў і гушчыні цэнозу, які фарміруецца. Распрацавана шкала прагнозу палягання ячменю яравога. Удасканалена методыка комплекснага аналізу эндагенных фітагармонаў гіберэліна (ГК3) і аўксіну (3-ІУК) у адной навесцы расліннага матэрыялу ячменю яравога, і ўстаноўлена ўзаемасувязь іх утрымання ў перыяд вегетацыі раслін. Устаноўлены ўплыў морфарэгулятараў, якія адносяцца да розных груп хімічных злучэнняў, на рост і развіццё рапсу азімага розных па марфатыпу і інтэнсіўнасці росту сорту і гібрыдаў у восеньскі перыяд. Вынікі даследаванняў уключаны ў галіновыя рэгламенты вырошчвання ячменю яравога і пшаніцы азімай на харчовыя мэты. Распрацаваныя метадычныя ўказанні выкарыстоўваць пры правядзенні дзяржаўных рэгістрацыйных выпрабаванняў рэгулятараў росту раслін на пасевах збожжавых культур і рапсу. Тэарэтычныя і практычныя вынікі прымяняць пры правядзенні лабараторных і палявых даследаванняў у навукова-даследчых установах НАН Беларусі.