CORRELATION ANALYSIS OF CHANGES IN ORGANIC CARBON AND HUMUS COMPONENTS UNDER VARIOUS AGRICULTURAL TECHNOLOGIES IN ORDINARY CHERNOZEMS OF KOSTANAY REGION | ҚОСТАНАЙ ОБЛЫСЫНЫҢ КӘДІМГІ ҚАРА ТОПЫРАҚТАРЫНДА ӘРТҮРЛІ АГРОТЕХНОЛОГИЯЛАР ЖАҒДАЙЫНДА ОРГАНИКАЛЫҚ КӨМІРТЕК ПЕН ГУМУСТЫҚ КОМПОНЕНТТЕРДІҢ ДИНАМИКАСЫН КОРРЕЛЯЦИЯЛЫҚ ТАЛДАУ | КОРРЕЛЯЦИОННЫЙ АНАЛИЗ ИЗМЕНЕНИЯ ОРГАНИЧЕСКОГО УГЛЕРОДА И ГУМУСОВЫХ КОМПОНЕНТОВ ПРИ РАЗЛИЧНЫХ АГРОТЕХНОЛОГИЯХ НА ЧЕРНОЗЕМАХ ОБЫКНОВЕННЫХ КОСТАНАЙСКОЙ ОБЛАСТИ

English. A field experiment conducted on typical chernozem soils of Kostanay Region investigated the effects of different soil tillage systems and crop types on the content of organic carbon, total nitrogen, and the fractional composition of humus. The study was carried out on spring wheat, pea crops, and fallow land under traditional and zero tillage (No-Till) systems. A correlation analysis was performed between the contents of organic carbon and total nitrogen, as well as between humic acid carbon (HAC) and fulvic acid carbon (FAC). It was found that the No-Till system generally promotes the accumulation of soil organic matter. A strong positive correlation between organic carbon and total nitrogen was observed in fallow soils (r = 0.78), and a close relationship was found between HAC and FAC (r = 0.978). The findings contribute to a deeper understanding of the mechanisms of organic matter accumulation and the influence of agrotechnologies on the carbon-nitrogen balance in soils.

Kazakh. Қостанай облысының кәдімгі қара топырақтарында жүргізілген ғылыми-тәжірибелік зерттеу барысында әртүрлі топырақ өңдеу жүйелері мен ауыл шаруашылығы дақылдарының органикалық көміртек, жалпы азот мөлшеріне және гумус фракцияларының құрамына әсері зерттелді. Тәжірибе жаздық бидай, бұршақ және пар алқаптарында дәстүрлі және нөлдік (No-Till) топырақ өңдеу технологиялары жағдайында жүргізілді. Органикалық көміртек пен жалпы азоттың, сондай-ақ гумин қышқылдары (Сгк) мен фульвоқышқылдар (Сфк) арасындағы өзара байланысқа корреляциялық талдау жүргізілді. No-Till жүйесі көп жағдайда органикалық заттардың жиналуына ықпал ететіні анықталды. Пар алқаптарында Сорг. мен Nжалпы арасында жоғары оң корреляция (r = 0.78), ал Сгк мен Сфк арасында күшті байланыс (r = 0.978) тіркелді. Зерттеу нәтижелері топырақтағы органикалық заттардың жинақталу механизмдерін тереңірек түсінуге және агротехнологиялардың көміртек-азот теңгеріміне әсерін бағалауға мүмкіндік береді.

Russian. В условиях полевых научных опытов на территории черноземов обыкновенных. В статье представлены результаты исследования 2024 года по влиянию различных систем обработки почвы и сельскохозяйственных культур на содержание органического углерода, общего азота, а также фракционный состав гумуса в условиях черноземов обыкновенных Костанайской области. Опыт проводился на посевах яровой пшеницы, гороха и на паровом участке при традиционной и нулевой обработке почвы (No-Till), в период вегетации для определения показателей были отобраны почвенные образцы с глубины 0–20 см., с каждого деляночного участка в 3 периода: июнь, август и октябрь. Проведён корреляционный анализ между содержанием органического углерода и общего азота, а также между гуминовыми (Сгк) и фульвокислотными (Сфк) кислотами. Выявлено, что система No-Till в большинстве случаев способствует накоплению органического вещества. На паровом участке установлена высокая положительная корреляция между Cорг. и Nобщ. (r = 0.78), а между Сгк и Сфк — прочная связь (r = 0.978). Полученные результаты позволяют глубже понять механизмы накопления органического вещества и оценить влияние агротехнологий на накопление и потерю углерода.