Estimation of progress and strategic directions of triticale breeding in Poland | Ocena postępu i strategiczne kierunki hodowli pszenżyta w Polsce

English. In this paper some achievements and problems of Polish triticale breeding were described, as well as its major breeding directions. Thanks to a great breeding progress, triticale has become in Poland the fifth cereal species which is grown mainly on poor soils. Up to now 47 triticale varieties have been registered (40 winter and 7 spring type). Most of them were introduced into many countries. Seven varieties were recorded exclusively for export. The Polish cultivars Ugo (Modus) and Presto (Almo) accomplished in the nineties the major importance in many European countries. At present, other good yielding Polish varieties are cultivated abroad. To enhance the competitively of triticale in relation to other cereals and to increase its profitability some important traits ought to be improved. Betterment of baking quality, especially the falling number, should be recognized as the major breeding purpose. There are also other goals as: high level and stability of yield, acid-soil and drought tolerance, enhancing of tillering and acceleration of growth phases (especially for spring type). Of course winter hardiness, lodging resistance and immunity (especially to rust and septoria diseases) are also very important breeders’ tasks. New breeding methods as chromosome engineering, double-haploids technique and molecular markers have to be used regardless of traditional breeding approach.

Polish. W pracy przedstawiono osiągnięcia i niektóre problemy hodowli pszenżyta w Polsce, a następnie jej główne kierunki. Dzięki dużemu postępowi hodowli pszenżyto stało się piątym gatunkiem zboża w Polsce uprawianym głównie na glebach średnich. Dotychczas w rejestrze wpisano 47 odmian pszenżyta, w tym 40 ozimych i 7 jarych. Większość zarejestrowanych odmian na prawach udzielanych licencji zostało wprowadzonych do uprawy w wielu krajach świata. Siedem odmian zarejestrowano wyłącznie na export. Z polskich odmian największe znaczenie za granicą w latach 90. zyskały Ugo i Presto. Obecnie za granicą uprawiane są kolejne plenne, polskie odmiany. Dla zwiększenia konkurencyjności pszenżyta w stosunku do innych gatunków zbóż i zwiększenia dochodowości z jego uprawy, należy poprawić niektóre ważne cechy. Za strategiczne kierunki hodowli pszenżyta należy uznać: polepszenie właściwości technologicznych odmian, w tym szczególnie zwiększenie liczby opadania. Dalsze zwiększenie wysokości a przede wszystkim wierności plonowania. Zboże to głównie jest uprawiane na glebach średnich i dlatego należy zwrócić uwagę na zwiększenie tolerancji odmian na słabsze warunki glebowo-klimatyczne (niskie pH, suszę). Ponadto istotne jest zwiększenie krzewienia produkcyjnego i przyspieszenia faz rozwojowych roślin, szczególnie u pszenżyta jarego. Jednym z ważniejszych zadań jest poprawienie odporności roślin na wymarzanie, wyleganie i choroby, zwłaszcza rdze i septoriozy. Do realizacji tych celów winno się wykorzystać obok stosowania tradycyjnych metod hodowli, przede wszystkim inżynierię chromosomową, technikę podwojonych haploidów oraz markery molekularne.