The tolerance of durum wheat to nitrogen and phosphorus deficits in substratum in the seedling and maturity phases | Tolerancja pszenicy twardej na niedobory azotu i fosforu w podłożu w fazie siewki i rośliny dojrzałej

English. Two factorial experiments were performed to evaluate genotype and nutrition effects on the variation in the water, nitrogen and phosphorus use efficiencies, total size and penetration depth of the root system and tolerance to reduced NPK nutrition. The investigation was performed at the vegetative and reproductive growth stages among wild, primitive and cultivated tetraploid wheats. Measurements performed at the 4-leaf and full maturity growth stages revealed genotypically specific responses to the nutrient shortages. The limited nutrient supply caused considerable reductions in indices of nitrogen and phosphorus use efficiencies at the 4-leaf growth stage. However, at maturity, there was a decrease of the index of phosphorus use efficiency for grain yield and increase of the index of phosphorus use efficiency for vegetative mass formation. The obtained results suggest a positive correlation between total size of the root system and index of nitrogen use efficiency under reduced nutrition at the juvenile growth stage. However, no close associations were noticed between indices of nitrogen and phosphorus use efficiencies and stress tolerance. The results indicated complex pattern of wheat’s response to limitation of nutrients.

Polish. W dwóch doświadczeniach czynnikowych badano wpływ genotypu i poziomu nawożenia na zmienność w efektywności wykorzystania wody, azotu i fosforu, całkowitej długości i głębokości penetracji podłoża przez system korzeniowy oraz tolerancji na obniżone nawożenie NPK. Badania przeprowadzono w fazie rozwoju wegetatywnego i generatywnego wśród dzikich, prymitywnych i uprawnych pszenic tetraploidalnych. Pomiary, dokonane w stadium 4 liścia oraz pełnej dojrzałości, wykazały genotypową specyficzność w odpowiedzi na niedobór składników pokarmowych. Ograniczona dostępność NPK spowodowała w fazie 4 liścia obniżenie indeksów efektywności wykorzystania azotu i fosforu. Natomiast w stadium pełnej dojrzałości skutkowała spadkiem indeksu efektywności wykorzystania fosforu w tworzeniu plonu ziarna oraz podwyższeniem indeksu efektywności wykorzystania fosforu w tworzeniu masy wegetatywnej. Uzyskane wyniki wskazują na pozytywną korelację pomiędzy całkowitą długością systemu korzeniowego i indeksem efektywności wykorzystania azotu w warunkach ograniczonego nawożenia w stadium młodocianym. Nie zaobserwowano żadnych zależności pomiędzy indeksem efektywności wykorzystania azotu i fosforu a tolerancją na stres. Wyniki sugerują kompleksowy wzór odpowiedzi pszenic na warunki ograniczonego nawożenia.