Karabuğday (Fagopyrum esculentum Moench ve Fagopyrum tataricum (L.) Gaertn), bileşiminde yüksek oranda protein, diyet lif, vitamin, mineral madde, temel çoklu doymamış yağ asitleri bulundurmakta, başta rutin olmak üzere önemli antioksidanlar ve fenolik bileşenler için kaynak oluşturmaktadır. Protein biyo-yararlılığının yüksek olmasının yanı sıra gluten içermemesi nedeni ile çölyak hastalarının beslenmesine uygun, besleyici değeri yüksek önemli bir alternatif olmaktadır. Karabuğday, çeşitli yöresel ürünlerde ham bileşen olarak yer alıp insan beslenmesindeki yerini günümüze kadar korumuştur. Beslenmedeki öneminin ve sağlık üzerine olumlu etkilerinin son yıllarda yeniden keşfedilmesiyle birlikte beslenmede ve birçok gıda formülasyonunda önemli bir bileşen olarak artan bir popülerlik ile kullanılmaktadır. Bu çalışmada, karabuğdayın kimyasal bileşimi ve karabuğday kullanılarak geliştirilen gıdalar hakkında bilgi verilmiştir.

Çalışma; kısa vejetasyon süresine sahip karabuğdayın Isparta koşullarında yazlık olarak farklı zamanlarda yapılan ekimi ile ilkbahar yağışlarından faydalanarak sulanmadan yetiştirilebilme olanaklarını araştırmak amacıyla yürütülmüştür. Araştırmada Aktaş karabuğday çeşidi kullanılarak, 1 Mart, 10 Mart, 20 Mart, 30 Mart, 9 Nisan ve 18 Nisan (kontrol) olmak üzere 6 Ekim zamanı tesadüf blokları deneme desenine göre 2015 ve 2016 yıllarında tarla çalışması olarak yürütülmüştür. 18 Nisan ekim zamanı kontrol olarak sulanmış, diğer ekim zamanlarında sulama yapılmamış, doğal yağışlara bağlı olarak yetiştirilmiştir. Denemede her iki yılda da 1 ve 10 Mart ekim zamanlarında çıkış olmuş, fakat çıkıştan sonra don zararı nedeniyle tüm bitkiler ölmüştür. Her iki yılda da (2015 ve 2016) bitki boyu, biyolojik verim ve tane verimine ekim zamanlarının etkisi istatistiksel olarak önemli olmuş ve en uzu bitki boyu sırasıyla 65,9 cm ve 60,0 cm, en yüksek biyolojik verim 427,3 kg/da ve 403,7 kg/da ve tane verimi 145,7 kg/da ve 132,8 kg/da ile 18 Nisan ekim tarihinde sulanan parsellerde belirlenmiştir. Her iki yılda da 1000 tane ağırlığı, hektolitre ağırlığı ve protein oranına ekim zamanlarının etkisi istatistiksel olarak önemsiz olmuştur. Isparta ekolojik koşullarında karabuğday ekonomik olarak ancak sulanarak yetiştirilmesi sonucuna varılmıştır.

Karabuğdayda olgunlaşma alt dallardan başlar, yukarıya doğru devam eder ve hasat döneminde bitki üzerinde çiçekler, yeşil ve kahverengi taneler aynı anda bulunabilir. Bu yüzden homojen bir olgunlaşma olmaz ve verim düşer. Bu çalışma karabuğdayda tane verimi ve tanede mineral besin içeriğindeki değişime bitki morfolojisinin (ana gövde-dal, orta dallar ve alt dallar) etkisini araştırmak amacıyla yürütülmüştür. Tarla denemesi 2014 ve 2015 yıllarında Isparta koşullarında tesadüf blokları deneme desenine göre üç tekerrürlü olarak kurulmuş ve Aktaş karabuğday çeşidi kullanılmıştır. Karabuğdayın ana dal, orta ve alt dallardaki tane verimi ve bunların verime katkısı her iki yılda da istatistiksel olarak önemli olmuştur. Bitki morfolojisine göre, 2014 ve 2015 yıllarında sırasıyla en yüksek tane verimi 1,548 ve 1,579 g/bitki ve tek bitki verimine en yüksek katkı sırasıyla, %40,72 ve %38,61 alt dallarda belirlenmiştir. En düşük değerler ise ana gövdeden elde edilmiştir. Karabuğdayda uygun hasat zamanı olarak verime katkısı en fazla olan alt ve orta dallardaki taneler tamamen olgunlaştığı (kahverengi tohumlar) dönem önerilebilir. Karabuğdayın mineral besin içeriği bitki morfolojisine göre değişmiş ve genel olarak K ve Mn dışında en yüksek değerler ana dalda belirlenmiştir.

The research was carried out with aim to determination the efficient of nitrogen forms (ammonium sulfate, ammonium nitrate and urea) on nitrogen use efficient for buckwheat in Isparta during 2014 and 2015 years. All the examined characteristics were determined higher values in applied nitrogen forms according to non-nitrogen parcel. In compared to nitrogen forms, the highest grain yield (1456 and 1325 kg ha-1), biological yield (4873 and 4512 kg ha-1), 1000 grain weight (24.9 and 24.8 g), agronomic efficient (24.96% and 24.25%), recycling efficient (0.24% and 0.22%) and utilization efficient (0.25% and 0.18%) were obtained from ammonium sulfate, the highest protein content (11.37% and 12.44%) and agro-physiological efficient (0.27% and 0.24%) from ammonium nitrate in both years. Among the nitrogen forms weren’t significant differently in physiological efficient in both years, recycling and utilization efficient in the first year. The mineral nutrient content varied according to nitrogen forms. Generally, ammonium sulfate was positive effect to yield and some quality parameters.

The aim of this study is to investigate; the effects of organic and inorganic fertilizer applications on dry matter yield of different plant parts and microelement content of grain in two different buckwheat varieties. While main plots were formed by Aktaş and Güneş buckwheat varieties, sub plots were formed by 5 different fertilizer types (Control, Urea and Worm, Chicken, Cattle manure used as an organic fertilizers) in the experiment. Buckwheat cultivar were cultivated in April 2019 and harvested in July 2019. After harvesting, different buckwheat parts (root, shoot and grain) were determined for micro element content (Cu, Mn, Fe and Zn) with the Atomic Absorption Spectroscopy. Findings results shown that there are statistically significant differences in terms of grain yield as fertilizer applications, cultivars and cultivar fertilizer interactions. While the best results for the Cukurova region were obtained from Güneş cultivar (102.20 kg da-1) as a cultivar, the best results were obtained from the application of Urea (138.1 kg da-1) as a fertilizer application. Although there is no statistically significant difference between the cultivars in terms of grain microelement content, it was determined that there is a statistical difference between the average values of fertilizer applications as Cu, Fe and Mn content. The best results were obtained from urea application on micronutrients in Cu (35.38 mg kg-1), Fe (207.30 mg kg-1) and Mn (37.22 mg kg-1). As a result, the best type of fertilizer in the Cukurova Region is the Güneş cultivar, while the best fertilizer application is urea, which is an inorganic fertilizer. Organic fertilizer applications are not important, but the best results were obtained from cattle manure as organic fertilizer.