Perspectieven voor veredeling op stikstofefficiëntie bij sluitkool (Literatuuroverzicht)

Holandés; flamenco. Kool is een belangrijk gewas in Nederland. Koolsoorten vragen veel stikstof (ca. 300 kg N/ha)voor een goede groei, dikwijls meer dan binnen de huidige regelgeving in een biologische vruchtwisseling kan worden geleverd. Stikstof verhoogt de opbrengst, maar bij een hoog stikstofaanbod bereikt de opbrengst een plafond. Er is in het verleden veel onderzoek gedaan om de bemesting te optimaliseren. Voor een verdere verduurzaming van de teelt is het de vraag welke rassen robuust genoeg zijn om bij een beperkte hoeveelheid stikstof en wisselende weers- en groeiomstandigheden toch een economisch acceptabele en stabiele opbrengst te geven. En welke planteigenschappen spelen daarbij een cruciale rol? Door middel van literatuuronderzoek, gesprekken met deskundigen en veldbezoeken is nagegaan wat de perspectieven zijn om te veredelen op stikstofefficiëntie bij koolsoorten, met name bij sluitkool. Stikstofefficiëntie is de resultante van twee componenten: stikstofopname-efficiëntie en stikstofgebruiksefficiëntie. Deze aspecten moeten steeds in onderlinge relatie onderzocht worden, omdat rassen diverse combinaties van strategieën kunnen ontwikkelen om efficiënt met een laag stikstofaanbod om te kunnen gaan. Weliswaar is het meeste onderzoek naar stikstofefficiëntie bij Brassica gewassen gedaan aan koolzaad, Chinese kool en bloemkool, maar uit dit voorliggende onderzoek zijn goede aanknopingspunten gevonden voor verbetering van stikstofefficiëntie bij sluitkool. Voor de opname van stikstof is goede beworteling een voorwaarde. Kool blijkt diep te kunnen wortelen en efficiënt stikstof uit de bodem te kunnen opnemen. Er is echter nog geen onderzoek gedaan naar mogelijke rasverschillen in beworteling (diepte, intensiteit, en plasticiteit) bij sluitkool onder een laag stikstofaanbod. Omdat in de biologische teelt stikstof bij koude minder makkelijk beschikbaar komt, is het belangrijk om in bewortelingsonderzoek vooral ook vroege rassen te betrekken. Daarbij is het tevens van belang diverse locaties in het onderzoek te betrekken omdat verschillen in beworteling niet onder alle omstandigheden tot expressie komen. Uit de literatuur valt af te leiden dat voor kool vooral winst te behalen is bij het verbeteren van de gebruiksefficiëntie. Daarbij lijkt het van belang dat het omblad zo lang mogelijk, tot aan de oogst, actief blijft teneinde de stikstofopname te stimuleren. Ook de herverdeling van stikstof van het oude blad naar het jonge (binnen)blad dat de kool vormt en dat niet fotosynthetisch actief kan zijn, is belangrijk. Deze gebruiksprocessen en de verhouding tussen omblad en jong blad en daarmee samenhangende gebruiksprocessen kunnen verschillen voor vroege, middelvroege en late rassen. Nader onderzoek moet uitwijzen wat de ideale verhouding van omblad en kool (harvest index) is in relatie tot stikstofefficiëntie, en of bladstand en bladopbouw daarbij een rol spelen. Daarbij zou het interessant kunnen zijn te onderzoeken of ook andere selectiecriteria van belang kunnen zijn, zoals de bebladeringsindex (bladoppervlak/grondoppervlak, m2/m2), specifiek bladoppervlak (bladoppervlak/bladgewicht, cm2/g), nitraatreductase en / of chlorofylgehalte of -fluorescentie.