THE USE OF COLLECTOR AND DRAINAGE WATERS TO INCREASE THE WATER AVAILABILITY OF THE MIRZACHUL IRRIGATED AREA | МИРЗАШӨЛ СУАРМАЛЫ АЛҚАБЫНЫҢ СУМЕН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТІЛУІН АРТТЫРУ ҮШІН КОЛЛЕКТОРЛЫҚ-ДРЕНАЖДЫ СУЛАРДЫ ПАЙДАЛАНУ | ИСПОЛЬЗОВАНИЯ КОЛЛЕКТОРНО-ДРЕНАЖНЫХ ВОД ДЛЯ ПОВЫШЕНИЯ ВОДООБЕСПЕЧЕННОСТИ МИРЗАЧУЛЬСКОГО ОРОШАЕМОГО МАССИВА

Inglés. The main consumer of water resources in all countries is agriculture, in particular irrigated agriculture. The scientific and research community of the world has been developing and substantiating water-saving methods and technologies for irrigation of crops for many decades, thanks to which certain successes have been achieved in reducing water stress in low-water and dry years, preserving soils from irrigation erosion, salinization, waterlogging and improving their water-physical and agrochemical properties of soils.  In addition, there are numerous studies on the use of non-traditional water sources in irrigated agriculture, such as the reuse and rational management of collector and drainage mineralized waters, desalination of wastewater or marine highly mineralized waters for irrigation of crops in conditions of global freshwater scarcity.  Therefore, the issue of finding and using new additional alternative water sources is becoming increasingly acute. Such sources can be poorly mineralized groundwater that is not used in a huge volume and collector-drainage water discharged from irrigation fields. For example, according to the results of hydrological observations at hydraulic posts located in the discharge systems of the Turkestan region in 2022, the total volume of collector and drainage waters in the irrigated areas of the region amounted to 597.8 million m3, including 278.8 million m3 (47%) of the total runoff at our research facility in the Myrzachul irrigation area. In general, the increasing shortage of irrigation water in the lands of the Turkestan region leads to the search and implementation of water–saving technologies, especially in the Mirzachul irrigation area, where the main problems are insufficient water supply and salinization of land. The annual water shortage ranges from 260-300 million m3. Increasing the water availability of irrigated lands in this area can be solved by reusing drainage waters pumped out by vertical drainage wells in order to lower the groundwater level.

Kazajo. Барлық елдердегі су ресурстарының негізгі тұтынушысы ауыл шаруашылығы, атап айтқанда суармалы егіншілік болып табылады. Әлемнің ғылыми - зерттеу қауымдастығы көптеген онжылдықтар бойы, дақылдарды суаруда суды үнемдеу әдістері мен технологияларын әзірлеумен және негіздеумен айналысады, соның арқасында су аз және құрғақ жылдары су жеткіліксіздік деңгейін төмендету, топырақты суару эрозиясынан, тұзданудан, батпақтанудан сақтау және топырақтың су-физикалық және агрохимиялық қасиеттерін жақсарту бойынша белгілі бір жетістіктерге қол жеткізілді.  Сонымен қатар, жаһандық тұщы су тапшылығы жағдайында дақылдарды суару үшін коллекторлық-дренажды минералданған суларды қайта пайдалану және оларды ұтымды басқару, ағынды суларды немесе теңіздегі жоғары минералданған суларды тұщыландыру сияқты дәстүрлі емес су көздерін суармалы егіншілікте пайдалану бойынша көптеген зерттеулер бар. Сондықтан, жаңа қосымша балама су көздерін табу және пайдалану туралы мәселе барған сайын айқындала түсуде. Мұндай көздер орасан зор көлемде пайдаланылмаған әлсіз минералданған жер асты сулары және суару алқаптарынан ағызылатын коллекторлық-дренажды сулар болуы мүмкін. Мысалы, Түркістан облысының коллекторлық-дренаждық жүйелерінде орналасқан гидрологиялық бақылаулардың нәтижелері бойынша, 2022 жылы облыстың суармалы алқаптары бойынша коллекторлық-дренаждық сулардың жиынтық көлемі 597,8 млн. м3 құрады, оның ішінде біздің зерттеу объектімізде Мырзашөл суару массивінде (Мақтаарал және Жетісай аудандары) 278,8 млн. м3 немесе облыс бойынша ағынды сулардың жалпы көлемінің шамамен 47% - ы. Жалпы, Түркістан облысының жерлерінде суармалы су тапшылығының артуы, су үнемдеу технологияларын іздеуге және енгізуге әкеледі, әсіресе Мирзашөл суару массивінде, мұнда негізгі мәселелер ол сумен қамтамасыз етілмеуі және жердің тұздануы болып табылады. Жыл сайынғы су тапшылығы 260,0-ден 300 млн.м3-ке дейін құрайды. Осы массивтің суармалы жерлерінің сумен қамтамасыз етілуін арттыру, жер асты суларының деңгейін төмендету мақсатында ұңғымалармен айдалатын тік дренаждың дренаждық суларын қайта пайдалану есебінен шешілуі мүмкін.

Ruso. Основным потребителем водных ресурсов во всех странах является сельское хозяйство, в частности орошаемое земледелие. Научно-исследовательское сообщество мира уже многие десятилетия занимаются разработкой и обоснованием водосберегающих способов и технологий поливов сельскохозяйственных культур, благодаря которым достигнуты определенные успехи по снижению уровня водного стресса в маловодные и засушливые годы, по сохранению почв от ирригационной эрозии, засоления, заболачивания и улучшению их водно-физических и агрохимических свойств почв.  Кроме того, имеются многочисленные исследования по использованию в орошаемом земледелии нетрадиционных водных источников, таких как повторное использование коллекторно-дренажных минерализованных вод и рациональное управление ими, опреснение сточных сбросных или морских сильноминерализованных вод для орошения сельскохозяйственных культур в условиях глобального дефицита пресной воды.  Поэтому, все с большей остротой встает вопрос об изыскании и использовании новых дополнительных альтернативных водных источников. Такими источниками могут быть неиспользуемые в огромном объеме слабо минерализованные грунтовые воды и сбрасываемые с полей орошения коллекторно-дренажные воды. Например, по результатам гидрологических наблюдений на гидропостах расположенных в сбросных системах Туркестанской области в 2022 году суммарный объём коллекторно-дренажных вод по орошаемым массивам области составил 597,8 млн.м3, в том числе на нашем объекте исследований в Мырзачульском массиве орошения (Мактааральский и Жетысайские районы) 278,8 млн.м3 или около 47% от общего стока по области. В целом возрастающий дефицит оросительной воды на землях Туркестанской области приводит к поиску и внедрению водосберегающих технологий особенно, в Мирзачульском массиве орошения, где основными проблемами являются – недостаточная водообеспеченность и засоление земель. Ежегодный дефицит воды составляет в объеме от 260,0 до 300 млн.м3. Повышение водообеспеченности орошаемых земель данного массива можно решить за счет повторного использования дренажных вод откачиваемых скважинами вертикального дренажа с целью понижения уровня грунтовых вод.