The estimation salt and boron loading to soil profile and groundwater using Tetrans-Geo model in Kesikköprü-Köprüköy plain | Kesikköprü-Köprüköy ovasında Tetrans-Geo modeli kullanılarak toprak profilinde biriken ve yeraltısuyu kirliliğine neden olan tuz ve bor kapsamının tahmini

anglais. Soil and water degradation is regarded as one of the most important nation's environmental quality concerns. Agriculture is acknowledged as the primary contributor of nonpoint source (NPS) pollutants (e.g., salts, pesticides, fertilizers, trace elements) responsible for soil and groundwater degradation. The ability to assess the environmental impact of NPS pollutants is a key element in agriculture sustainability. Because of the spatial complexity and heterogeneity of soils, the modelling of NPS pollutants in the vadose zone is well suited to the integration of a one-dimensional, deterministic model of solute transport and a geographic information system (GIS). The functional model TETrans was used to predict salt loading to soil profile and groundwater in a 1475-hectare study area located on Ankara Kesikkopru Basin of Central Anatolia region in Turkey. Visualisations displaying the simulated temporal and spatial changes in the loading of salts to soil profile and ground water were presented for the study period 2000-2004. The order of crops grown in the rotation was winter wheat, dry bean and fallow. A comparison of the predicted and measured salt loads in soil profile for 20 cm increments and groundwater salinity level from observation wells in water district at the end of the 4-year study period showed close agreement. An evaluation of the results indicates that validation of the TETrans model at field to watershed scales and the practicality and utility of applying a one-dimensional GIS-based solute transport model of the vadose zone to predict and visually display salt loading over hundreds or thousands of hectares. The display maps provide a visual tool for assessing the potential impact of salinity on soil profile and groundwater, thereby providing information to make management decisions for the purpose of minimizing environmental impacts without compromising future agricultural productivity.

turc. Projede, toprak profili ve yeraltı suyundaki tuz ve bor içeriğinin belirlenmesi amacıyla coğrafi bilgi sistemi ile bağlantılandırılmış tek boyutlu çözelti transfer modeli olan TETransGeo (Trace Element TRANSfer - GEOgrafic Information System) bilgisayar modeli kullanılmıştır. TETransGeo bilgisayar modeli havza bazında çok fazla detaylı girdiye ihtiyaç duymadan olması muhtemel en kötü senaryoyu ortaya koyabilmek için geliştirilmiş bir modeldir. Model kullanılarak havza genelinde yüz veya binlerce hektarlık alanda tuz ve bor birikiminin tahmin edilmesi mümkün olabilmektedir. Proje Ankara Kesikköprü Ovası sol sahil sulama sahasını içeren 1475 hektarlık alanda yürütülmüştür. 2000-2004 yılları arasında toprak profilinde ve yeraltısuyunda biriken tuz ve bor miktarları model kullanılarak tahmin edilmiş ve gelecek on yılda ortaya çıkabilecek durumu ortaya koymak için simülasyonlar yapılmıştır. Elde edilen değerler cografi bilgi sisteminde veri tabanı olarak kullanılmış ve zaman içerisinde oluşabilecek toprak ve yer altı suyu tuz ve bor değişim haritaları çıkarılmıştır. Ova bazında buğday, fasulye ve nadas rotasyonu yapılmaktadır. Model ve arazide ölçülen tuz ve bor değerleri derinlik bazında karşılaştırılmış toprak ve yeraltısuyu tuzluluğu ve bor değerleri ile modelle tahmin edilen tuzluluk ve bor değerleri arasındaki ilişki istatistiki açıdan regresyon ve t-testi yapılarak kontrol edilmiş ve tahmin değerleri ile arazi ölçüm değerleri arasındaki ilişkinin önemli olduğu ve ortalamalar arasındaki farkın ise önemli olmadığı bulunmuştur. Proje sonunda elde edilen model tahmin değerlerine göre ova genelinde mevcut koşullar devam ettiği sürece gelecekte önemli düzeyde tuzluluk ve bor problemi söz konusu olacaktır. Elde edilen kirlilik haritaları, uygulayıcı ve karar verici birimlerine, gelecekte ortaya çıkabilecek sorunun daha net bir şekilde göz önüne serilmesinde ve eylem planlarının hazırlanmasında öncelik sağlanmasında yardımcı olacaktır.