PRODUCTION OF INTERVARIETAL HYBRIDS AS SOURCE MATERIAL FOR POTATO BREEDING | КАРТОП СЕЛЕКЦИЯСЫ ҮШІН БАСТАПҚЫ МАТЕРИАЛ РЕТІНДЕ САРАРАЛЫҚ БУДАНДАРДЫ ӨНДІРУ | ПОЛУЧЕНИЕ МЕЖСОРТОВЫХ ГИБРИДОВ КАК ИСХОДНОГО МАТЕРИАЛА ДЛЯ СЕЛЕКЦИИ КАРТОФЕЛЯ

Английский. Potato is one of the strategically important agricultural crops in Kazakhstan. At the same time, the main areas of potato cultivation are occupied by foreign varieties, due to the long growing season of local varieties. This article is devoted to the creation of initial breeding material of potato. The results on hybridization of varieties of domestic and foreign selection are given. The main attention is paid to the creation of varieties with shallow laying of potato eyes and yellow color, without enzyme blackening and early maturity. At the end of plant hybridization, 7 out of 4 combinations were successful (57%). Four hybrids were obtained, three of which proved to be fertile and viable.  The percentage of germination of plants in soil was 33.3%, 45.4% and 60% for Gala x Shagalali, Yagodnyi 19 x Fry and Gala x Yagodnyi 19, respectively. High performance both in terms of plant survival and tuber number and size was characteristic of combinations in which Yagodnyi variety was one of the parents. The largest minituber was 4.5 cm and the smallest 1.2 cm for the same hybrid but different lines. An in vitro plant collection has been established to preserve source material.

казахский. Картоп Қазақстан үшін стратегиялық маңызы зор ауыл шаруашылық дақылдарының бірі болып табылады. Бірақ, картоп өсірілетін негізгі алаңдар шетелдік сорттармен қамтылған,себебі жергілікті сорттардың вегетациялық кезеңі ұзақ. Бұл мақала картоптың бастапқы селекциялық материалын жасау тақырыбына арналған. Яғни, отандық және шетелдік селекция сорттарын будандастыру нәтижелері келтірілген. Негізгі назар ферменттік қараюы кем, ерте жетілетін, таяз көзді және сары түсті сорттарды құруда. Өсімдіктерді будандастыру нәтижелері бойынша 4 комбинацияның 7-і сәтті болды (57%). Жұмыс барысында құрылған 4 гибридтің 3-і фертильді және өміршең болып шықты.  Топыраққа отырғызылған өсімдіктердің өну пайызы Гала х Шағалалы, Ягодный 19 х Fry және Гала х Ягодный 19 гибридтеріне сәйкесінше 33,3%, 45,4% және 60%-дарды құрады. Өсімдіктердің өмір сүруі тұрғысынан да, түйнектер саны мен мөлшері бойынша да жоғары өнімділік Ягодный 19 сорты ата-ананың бірі болған комбинацияларға тән болды. Бір гибридтің екі өзге тұқымдарынан өскен мини түйнектердің мөлшері әр түрлі болды. Ең үлкен минитүйнек 4,5 см, ал кішкентай 1,2 см-ге тең. Бастапқы материалды сақтау үшін in vitro өсімдіктер коллекциясы құрылды.

Русский. Картофель является одной из стратегически важных сельскохозяйственных культур Казахстана. При этом основные площади возделывания картофеля заняты зарубежными сортами, ввиду долгого вегетационного периода местных сортов. Данная статья посвящена созданию исходного селекционного материала картофеля. Приводятся результаты по гибридизации сортов отечественной и зарубежной селекции. Основное внимание уделяется созданию сортов с неглубоким залеганием глазков и c желтым цветом, без ферментного почернения и раннеспелостью. По итогу гибридизации растений из 4 комбинаций 7 были  успешными (57%). Из полученных 4 гибридов, 3 оказались фертильными и жизнеспособными.  Процент всхожести растений в почве составил  33,3%, 45,4% и 60% для Гала х Шагалалы, Ягодный 19 х Fry и Гала х Ягодный 19 соответственно. Высокая результативность как по выживаемости растений, так и по количеству и размеру клубней была характерна для комбинаций одним из родителей в которых выступал сорт Ягодный. Самый крупный миниклубень составил 4,5 см, а маленький 1,2 см для одного и того же гибрида, но разных линий. Создана коллекция растений in vitro для сохранения исходного материала.