INFLUENCE OF SOWING TIMING AND RATES ON THE PRODUCTIVITY OF SPRING BARLEY VARIETIES IN THE CONDITIONS OF SOUTH-EAST OF KAZAKHSTAN | ҚАЗАҚСТАННЫҢ ОҢТҮСТІК-ШЫҒЫСЫНДАҒЫ ЖАЗДЫҚ АРПА СОРТТАРЫНЫҢ ӨНІМДІЛІГІНЕ СЕБУ МЕРЗІМІ МЕН МӨЛШЕРІНІҢ ӘСЕРІ | ВЛИЯНИЕ СРОКОВ И НОРМ ПОСЕВА НА ПРОДУКТИВНОСТЬ СОРТОВ ЯРОВОГО ЯЧМЕНЯ В УСЛОВИЯХ ЮГО-ВОСТОКА КАЗАХСТАНА

Английский. Grain production is a key problem in the development of agriculture in Kazakhstan, the solution of which will provide the population with food, livestock with feed, and industry with raw materials. One of the central areas of solving this problem is increasing the yield and gross harvest of barley grain. Our research shows that a successful solution to this problem involves not only increasing the yield, but also significantly improving the quality of grain depending on the purpose of use. Almaty region is one of the largest grain producers in Kazakhstan. In 2020, the area under spring barley in the region was 231.8 thousand hectares. Studies have shown that its productivity does not correspond to the soil and climate potential of the region, and the yield remains extremely unstable over the years and relatively low. The main factor holding back the growth of spring barley yield and its stability is the weak introduction of new varieties into production, as well as violation of the requirements of varietal agricultural technology. In recent years, new varieties of spring barley with a complex of economically useful features and properties, as well as with a potential productivity of 6-7 t/ha, have been developed and zoned in the Almaty region. The research results show that the implementation of the potential biological capabilities of spring barley depends on the cultivation technology used. In our research work, further improvement of such elements as placement in crop rotation, formation of productive sowing based on optimal planting density and sowing dates are of particular importance in the technology of growing this crop. Research on varietal agricultural technology of new varieties of spring barley of Kazakhstan selection in the conditions of the Almaty region has not been conducted before.

казахский. Астық өндірісі – Қазақстандағы ауыл шаруашылығының дамуы үшін негізгі мәселе. Оны шешу халықты азық-түлікпен, мал шаруашылығын жем-шөппен, ал өнеркәсіпті шикізатпен қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Бұл бағыттағы маңызды міндеттердің бірі – арпа дәнінің өнімділігі мен жалпы түсімін арттыру. Біздің зерттеулеріміз көрсеткендей, бұл мәселені тиімді шешу үшін өнімділікті жоғарылатумен қатар, астық сапасын да мақсатты пайдалану арқылы айтарлықтай жақсарту қажет.  Алматы облысы – Қазақстандағы ең ірі астық өндіруші өңірлердің бірі. 2020 жылы облыста жаздық арпа егісінің көлемі 231,8 мың гектарды құрады. Алайда зерттеулер көрсеткендей, оның өнімділігі аймақтың топырақ-климаттық әлеуетіне сәйкес келмейді. Сонымен қатар, жыл сайын өнім тұрақсыз болып, салыстырмалы түрде төмен деңгейде қалып отыр. Жаздық арпа өнімділігінің өсуі мен тұрақтылығына кері әсер ететін негізгі факторлар – жаңа сорттардың өндіріске баяу енгізілуі және сорттық агротехнология талаптарының сақталмауы. Соңғы жылдары Алматы облысында жоғары өнімді (6–7 т/га) және экономикалық тұрғыдан тиімді қасиеттері бар жаздық арпаның жаңа сорттары шығарылды. Зерттеу нәтижелері көрсеткендей, жаздық арпаның биологиялық әлеуетін толық жүзеге асыру өсіру технологиясына тікелей байланысты. Біздің ғылыми-зерттеу жұмысымызда бұл дақылды өсіру технологиясын жетілдіру ерекше маңызға ие. Атап айтқанда, ауыспалы егіске орналастыру, оңтайлы отырғызу тығыздығы мен себу мерзімін анықтау арқылы өнімділікті арттыруға назар аударылады. Қазақстанның оңтүстік-шығысындағы Алматы облысының жағдайында өсірілетін жаздық арпаның жаңа сорттарына арналған сорттық агротехнология бойынша бұрын соңды осы екі сортқа оншада зерттеулер жүргізілмеген. Біздің зерттеу жұмысымызда Алматы облысының оңтүстік-шығыс аймағындағы құнды тұқымдық материал ретінде арпа сорттарын өсіру өзекті мәселе болып қарастырылды. Зерттеудің мақсаты – осы өңірдің жағдайында жаздық арпаның "Ақжол" және "Жұлдыз" сорттарын себудің оңтайлы мерзімдері мен тұқым мөлшерін анықтау.

Русский. Производство зерна является ключевой проблемой в развитии сельского хозяйства Казахстана, решение которой обеспечит население продовольствием, животноводство-кормами, а промышленность-сырьем. Одним из центральных направлений решения этой проблемы является повышение урожайности и валовых сборов зерна ячменя. Наши исследования показывают, что успешное решение этой задачи предусматривает не только увеличение урожайности, но и значительное улучшение качества зерна в зависимости от целей использования. Алматинская область является одним из крупнейших производителей зерна в Казахстане. В 2020 году посевная площадь ярового ячменя в регионе составила 231,8 тыс. га. Исследования показывает, что его продуктивность не соответствует почвенно-климатическому потенциалу области, а урожайность остается крайне неустойчивой по годам и сравнительно невысокой. Основным фактором, сдерживающим рост урожайности ярового ячменя и ее стабильность, является слабое внедрение в производство новых сортов, а также нарушение требований сортовой агротехники. В последние годы были созданы новые сорта ярового ячменя с комплексом хозяйственно-полезных признаков и свойств, а также с потенциальной продуктивностью 6–7 т/га, которые районированы в Алматинской области. Результаты исследований показывают, что реализация потенциальных биологических возможностей ярового ячменя зависит от применяемой технологии выращивания. В нашей исследовательской работе особое значение в технологии выращивания этой культуры имеет дальнейшее совершенствование таких элементов, как размещение в севообороте, формирование продуктивного посева на основе оптимальной густоты стояния и сроков посева. Именно этой проблеме были посвящены наши исследования, проведенные в юго-восточной зоне Алматинской области, где сорта казахстанской селекции ячменя пользуются особой популярностью. Целью исследований являлось определение оптимальных сроков и норм посева сортов ярового ячменя Акжол и Жулдыз, в условиях юго-востока зоны Алматинской области.