Агротехнологические основы повышения урожайности и качества зерна овса на дерново-подзолистых почвах Беларуси: автореферат диссертации на соискание ученой степени доктора сельскохозяйственных наук по специальности 06.01.09 – растениеводство | Agrotechnological bases for increasing the yield and quality of oat grain on sod-podzolic soils of Belarus: author's abstract of dissertation for the degree of Doctor of Agricultural Sciences in the specialty 06.01.09 – plant growing | Агратэхналагічныя асновы павышэння ураджайнасці і якасці зерня аўса на дзярнова-падзолістых глебах Беларусі: аўтарэферат дысертацыі на суісканне вучонай ступені доктара сельскагаспадарчых навук па спецыяльнасці 06.01.09 – раслінаводства

俄语. Цель исследований – усовершенствовать комплекс приемов технологии возделывания овса (Avena sativa), адаптированных к условиям дерново-подзолистых почв, обеспечивающих повышение реализации потенциала урожайности новых отечественных пленчатых и голозерных сортов и эффективность производства качественного зерна. Исследования проводили путем постановки полевых опытов, осуществления учетов, наблюдений и лабораторных анализов с использованием общепринятых методик. Результаты исследований подвергались обработке с использованием статистического анализа. Впервые в почвенноклиматических условиях Беларуси разработан и рекомендован производству усовершенствованный комплекс основных приемов технологии возделывания пленчатого и голозерного овса, определена их приоритетность и значимость в формировании урожайности зерна новых отечественных сортов, включая оптимизацию способа основной обработки почвы, срока сева и уборки, нормы высева семян, применение азотных и микроудобрений, защиту посевов от сорняков, вредителей и болезней. На основании определения адаптивной способности сортообразцов овса на этапе конкурсного сортоиспытания на двух уровнях интенсификации технологии возделывания с участием автора создано 7 сортов, на которые получены патенты. Усовершенствованные приемы технологии возделывания включены в отраслевой регламент возделывания овса. Площадь их внедрения в хозяйствах республики за период 2018–2021 гг. составила 149,1 тыс. га, что обеспечило получение дополнительного чистого дохода 52,8 руб/га. Для максимальной реализации продуктивности рекомендуется возделывать отечественные пленчатые сорта Фристайл, Мирт, Шанс, Реверанс, Квант, Зенит и голозерного – Королёк, которые в наибольшей степени адаптированы к почвенно-климатическим условиям республики. В 2024 г. площадь посева указанных выше сортов овса составила 77,0 тыс. га, или 59,3% в структуре посевов культуры. Результаты исследований используются в учебном процессе учреждений образования аграрного профиля.

英语. The aim of research was to improve the complex of oat (Avena sativa) cultivation technology techniques adapted to the conditions of sod-podzolic soils providing increased realisation of the yield potential of new domestic husked and naked cultivars and efficiency of quality grain production. The research was carried out by means of field experiments, surveys, observations and laboratory analyses using generally accepted methods. The research results were processed using statistical analysis. For the first time under the soil and weather conditions of Belarus, an improved set of basic techniques of cultivation technology of husked and naked oats was developed and recommended to production. Their priority and importance in the formation of grain yield of new domestic cultivars was determined including optimisation of the method of basic tillage, sowing and harvesting terms, sowing rates, use of nitrogen and microfertilisers, crop protection from weeds, pests and diseases. On the basis of determining the adaptive capacity of oat varieties at the stage of competitive variety trials at two levels of intensification of cultivation technology, 7 patent varieties with the participation of the author were developed. Improved techniques of cultivation technology have been included in the sectoral regulations for oat cultivation. The area of their implementation was 149.1 thousand hectares at the agricultural enterprises of the republic over 2018–2021 which provided the additional net income of 52.8 rubles/ha. For maximum productivity realization, it is recommended to cultivate such domestic husked cultivars as Fristail, Mirt, Shans, Reverans, Kvant, Zenit, and Korolyok which are most adapted to the soil and weather conditions of the republic. In 2024, the area of sowing of the above oat cultivars made up 77.0 thousand hectares or 59.3% in the structure of oat crops. The results of the research are used in the educational process of agrarian educational institutions.

白俄罗斯语. Мэта даследаванняў – удасканаліць комплекс прыёмаў тэхналогіі вырошчвання аўса (Avena sativa), адаптаваных да ўмоў дзярнова-падзолістых глеб, якія забяспечваюць павышэнне рэалізацыі патэнцыялу ўраджайнасці новых айчынных плёнчатых і галазёрных гатункаў і эфектыўнасць вытворчасці якаснага збожжа. Даследаванні праводзілі шляхам пастаноўкі палявых доследаў, ажыццяўлення ўлікаў, назіранняў і лабараторных аналізаў з выкарыстаннем агульнапрынятых методык. Вынікі даследаванняў падвяргаліся апрацоўцы з выкарыстаннем статыстычнага аналізу. Упершыню ў глебава-кліматычных умовах Беларусі распрацаваны і рэкамендаваны вытворчасці ўдасканалены комплекс асноўных прыёмаў тэхналогіі вырошчвання плёнчатага і галазёрнага аўса, вызначана іх прыярытэтнасць і значнасць у фарміраванні ўраджайнасці зерня новых айчынных гатункаў, якiя ўключаюць: аптымізацыю тэрміну сяўбы і ўборкі, нормы высеву насення, прымяненне азотных і мікраўгнаенняў, ахову пасеваў ад пустазелля, шкоднікаў і хвароб. На падставе вызначэння адаптыўнай здольнасці гатункаў аўса на этапе конкурснага выпрабавання на двух узроўнях інтэнсіфікацыі тэхналогіі вырошчвання з удзелам аўтара створана 7 гатункаў, на якія атрыманы патэнты. Удасканаленыя прыёмы тэхналогіі вырошчвання ўключаны ў галіновы рэгламент вырошчвання аўса. Плошча іх укаранення ў гаспадарках рэспублікі за перыяд 2018–2021 гг. склала 149,1 тыс. га, што забяспечыла атрыманне дадатковага чыстага даходу 52,8 руб/га. Для максімальнай рэалізацыі прадуктыўнасці рэкамендуецца вырошчваць айчынныя плёнчатыя гатункі Фрыстайл, Мірт, Шанс, Рэверанс, Квант, Зеніт і галазёрны – Каралёк, якія ў найбольшай ступені адаптаваны да глебава-кліматычных умоў рэспублікі. У 2024 г. плошча пасеву названых вышэй гатункаў аўса склала 77,0 тыс. га, або 59,3% у структуры пасеваў культуры. Вынікі даследаванняў выкарыстоўваюцца ў навучальным працэсе ўстаноў адукацыі аграрнага профілю.