Hayıt otu olarak bilinen Vitex agnus-castus L., meyveleri 2500 yılı aşkın bir süredir eski Mısır, Yunanistan, İran ve Roma’da çeşitli jinekolojik problemler için kullanılan yaprak döken küçük bir ağaçtır. Yaprakları ve meyveleri de dahil olmak üzere Vitex, eski çağlardan beri kaynatılarak ve kurutulmuş meyve şeklinde bitkisel tedavi amacıyla kullanılmıştır. Vitex ekstraktının anti-enflamatuar, antibakteriyel, antifungal, antioksidan ve antikanser özelliklere sahip olduğu bilinmektedir. Yapılan bazı çalışmalarda, Vitex ekstraktının iridoid, diterpenoid, flavonoid ve fenolik bileşikler gibi çok çeşitli biyoaktif bileşikler içerdiği belirlenmiştir. Vitex ekstraktı içeren gıda takviyelerinin çoğu menstural koşulları iyileştirmek ve premenstural sendromu hafifletmek için kadınlara yönelik üretilmiştir. Bu derlemede, Vitex ekstraktının fonksiyonel özellikleri, klinik çalışma sonuçları, toksikolojik özellikleri, gıda takviyeleri, patentler ve gıda uygulamaları özetlenmiştir.

Propolis, bitkilerin tomurcuk ve yaprak kısımlarından toplanan maddelerden bal arıları tarafından üretilen doğal reçineli bir karışımdır. Propolis antikanser, antiinflamator, antibiyotik, antioksidatif, antibakteriyel, antiviral, antifungal, anestetik, immunostimulan ve sitotoksik etkilere sahiptir. Bu derlemede doğal bir ürün olan propolisin fiziksel, kimyasal ve biyolojik özellikleri, bitkisel kaynakları ile balıklarda kullanımı ve uygulama şekiller hakkındaki bilgilerin bir araya getirilmesi amaçlanmıştır.

Hayıt otu olarak bilinen Vitex agnus-castus L., meyveleri 2500 yılı aşkın bir süredir eski Mısır, Yunanistan, İran ve Roma’da çeşitli jinekolojik problemler için kullanılan yaprak döken küçük bir ağaçtır. Yaprakları ve meyveleri de dahil olmak üzere Vitex, eski çağlardan beri kaynatılarak ve kurutulmuş meyve şeklinde bitkisel tedavi amacıyla kullanılmıştır. Vitex ekstraktının anti-enflamatuar, antibakteriyel, antifungal, antioksidan ve antikanser özelliklere sahip olduğu bilinmektedir. Yapılan bazı çalışmalarda, Vitex ekstraktının iridoid, diterpenoid, flavonoid ve fenolik bileşikler gibi çok çeşitli biyoaktif bileşikler içerdiği belirlenmiştir. Vitex ekstraktı içeren gıda takviyelerinin çoğu menstural koşulları iyileştirmek ve premenstural sendromu hafifletmek için kadınlara yönelik üretilmiştir. Bu derlemede, Vitex ekstraktının fonksiyonel özellikleri, klinik çalışma sonuçları, toksikolojik özellikleri, gıda takviyeleri, patentler ve gıda uygulamaları özetlenmiştir.

Bu çalışmada, Gundellia tournefortii bitkisinin tohumlarından elde edilen su ekstraktının GC/MS (Gaz kromatografisi -Kütle spektrometresi) analizi ile genel olarak içeriğinin değerlendirilmesi, makro ve mikro besin elementi konsantrasyonları, antimikrobiyal aktivitesi, toplam antioksidan seviyesi (TAS), toplam oksidan seviyesi (TOS), oksidatif stres indeksi (OSI) değerlerinin belirlenmesi ve çeşitli hücre hatları üzerindeki anti-kanserojen niteliklerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. TAS, TOS ve OSI değerlerini tespit etmek için Rel Assay Diagnostics kitler kullanılmıştır. Antimikrobiyal aktivite analizleri, Mikrodilüsyon Broth yöntemi ile Minimum inhibisyon konsantrasyon (MIC) değeri belirlenerek, Staphylococcus aureus (ATCC 29213), Enterococcus faecalis (ATCC 29212), Pseudomonas aeruginosa (ATCC 27853), Escherichia coli (ATCC 25922), Bacillus cereus (ATCC11778), Klebsiella pneumonia (ATCC 13883), Candida albicans (ATCC 10231) ve Candida tropicalis (DSM11953) mikroorganizmaları üzerinde yapılmıştır. Sitotoksik aktivite ise, normal fare fibroblast hücre hattı, HUVEC ve 3 farklı insan kanser hücre hattında MTT yöntemi ile belirlenmiştir. Sonuç olarak, Gundelia tournefortii bitki ekstraktının S. aureus bakterisi üzerinde orta düzeyde, diğer mikroorganizmalar üzerinde ise zayıf düzeyde antimikrobiyal aktivite, iyi derecede antioksidan aktivite ve bazı hücrelerde sitotoksik aktivitesinin olduğu tespit edilmiştir. Bitkinin oksidatif stres indeksinin ise, düşük olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, makro ve mikro besin elementi içeriği bakımından Gundellia tournefortii bitkisinin %3,64 N, %0,11 P, %3,78 K, %0,22 Ca, %0,57 Mg, 268,4 mg/kg Fe, 16,7 mg/kg Zn, 19,4 mg/kg Mn ve 8,3 mg/kg Cu konsantrasyonlarına sahip olduğu belirlenmiştir.

Turunçgillerin küçük mücevheri olarak nitelendirilen kamkat (Fortunella spp.) Rutaceae familyasının Fortunella cinsi içerisinde yer almaktadır. Anavatanı Çin olup, 19. Yüzyıl’da Amerika ve Avrupa’ya getirilmiş ve subtropik iklimlere adapte edilmiştir. Dünyada Çin, Japonya ve Amerika’da yaygın olarak yetiştirilmektedir. Yapılan çalışmalarda kamkatın içerdiği askorbik asit, karotenoidler, uçucu yağlar, diyet lif ve flavonoidler gibi biyoaktif bileşenlerin sağlık üzerine olumlu etkileri olduğu bildirilmiştir. Kamkat meyvesi taze tüketiminin yanında reçel, marmelat, şarap, likör ve meyve çayı gibi farklı gıda ürünlerine işlenerek de değerlendirilmekte, uçucu yağı ve ekstraktları gıda ve kozmetik sektöründe kullanılmaktadır. Sağlık üzerine olumlu etkileri olduğu anlaşılan kamkatın ülkemizde son yıllarda yetiştiriciliği ve üretimi konusundaki çalışmalar artış göstermiştir. Bu derlemede kamkat meyvesinin önemli biyoaktif bileşenleri ve biyolojik aktiviteleri ile ilgili çalışmalar özetlenmiştir.

Propolis, bitkilerin tomurcuk ve yaprak kısımlarından toplanan maddelerden bal arıları tarafından üretilen doğal reçineli bir karışımdır. Propolis antikanser, antiinflamator, antibiyotik, antioksidatif, antibakteriyel, antiviral, antifungal, anestetik, immunostimulan ve sitotoksik etkilere sahiptir. Bu derlemede doğal bir ürün olan propolisin fiziksel, kimyasal ve biyolojik özellikleri, bitkisel kaynakları ile balıklarda kullanımı ve uygulama şekiller hakkındaki bilgilerin bir araya getirilmesi amaçlanmıştır.